6.3.16

ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΑ ΗΜΕΡΑ ΚΑΤΑ ΤΗΣ ΣΧΟΛΙΚΗΣ ΒΙΑΣ ΚΑΙ ΤΟΥ ΕΚΦΟΒΙΣΜΟΥ

Τι είναι ο σχολικός εκφοβισμός;

Ο σχολικός εκφοβισμός ή bullying αναφέρεται στη χρήση βίας μεταξύ μαθητών με στόχο να προκληθεί πόνος ή αναστάτωση. 

Τα χαρακτηριστικά του σχολικού εκφοβισμού στα οποία φαίνεται να συμφωνούν πολλοί ερευνητές είναι τα εξής: 


  • Εσκεμμένη αρνητική πράξη/ επιθετική συμπεριφορά 
  • Απρόκλητη επιθετική συμπεριφορά 
  • Επανάληψη 
  • Ανισορροπία δύναμης ή εξουσίας.
  • Εκδήλωση του φαινομένου μέσα σε οικείες κοινωνικές ομάδες 
Ποιες είναι οι μορφές σχολικού εκφοβισμούς;


Ο εκφοβισμός μπορεί να εκδηλωθεί με διάφορες μορφές, άμεσες ή έμμεσες, οι οποίες αναφέρονται σε διάφορα περιστατικά τα οποία παραβιάζουν τα δικαιώματα των παιδιών
Οι άμεσες μορφές εκφοβισμού αναγνωρίζονται πιο εύκολα, προκειμένου οι εκπαιδευτικοί να παίρνουν τα κατάλληλα μέτρα, ενώ οι έμμεσες χρήζουν ιδιαίτερης προσοχής και παρατήρησης εκ μέρους των εκπαιδευτικών και των γονέων. Χαρακτηρίζονται ως έμμεσες, λόγω της «καλυμμένης φύσης» τους και της ανάμιξης τρίτων προσώπων.
  • Λεκτικός εκφοβισμού (κοροϊδία, διακρίσεις, ντροπιαστικά σχόλια), 
  • Κοινωνικός εκφοβισμού (διάδοση φημών, καταστροφή προσωπικών αντικειμένων, απομόνωση από την ομάδα), 
  • Σωματικός εκφοβισμού (χτυπήματα, σπρωξίματα, κλωτσιές)
  • Ηλεκτρονικός εκφοβισμού (εκβιασμός μέσω Διαδικτύου και ηλεκτρονικού ταχυδρομείου, μέσω μηνυμάτων στο κινητό τηλέφωνο)
Διαφορά σχολικού εκφοβισμού και "πειράγματος".

Όλες οι μορφές μαθητικής επιθετικότητας δεν αποτελούν εκφάνσεις της βίας στο σχολικό περιβάλλον. Η επιθετικότητα, η οποία αποτελεί αναπόσπαστο, αλλά και οικουμενικό χαρακτηριστικό της ανθρώπινης φύσης, δεν αποτελεί πάντα μορφή εκφοβιστικής συμπεριφοράς.


Όπως για παράδειγμα στο πλαίσιο ενός παιχνιδιού στη σχολική αυλή, η έκφραση επιθετικότητας εξαιτίας μιας διαφωνίας δεν αποτελεί αυτόματα και μορφή εκφοβισμού. Αντίθετα, η επιθετικότητα μπορεί να εκφραστεί σε μορφές συμπεριφοράς κοινωνικά αποδεκτές, σε κάποιες περιπτώσεις, όταν εκδηλώνεται με τη μορφή του θάρρους της γνώμης, της διεκδίκησης, της πρωτοβουλίας, κ.λπ.

Το «πείραγμα» εκδηλώνεται μεταξύ φίλων, δεν περιλαμβάνει την πρόκληση σωματικού πόνου των άλλων και ταυτίζεται με την έννοια του αστεϊσμού, ενώ και τα δύο μέρη φαίνεται να το απολαμβάνουν. Βέβαια, είναι δυνατόν και το «πείραγμα» να μετατραπεί σε εκφοβισμό, αν συμβαίνει για μεγάλο χρονικό διάστημα και το παιδί στο οποίο απευθύνεται αισθανθεί ότι οι πράξεις των άλλων δε θεωρούνται αστείες και δε γίνονται μέσα στα όρια του παιχνιδιού. Αντίθετα, με την έννοια του σχολικού εκφοβισμού αναφερόμαστε σε επιθετικές συμπεριφορές, οι όποιες στοχεύουν πάντα στην εμπρόθετη και επαναλαμβανόμενη τρομοκράτηση των πιο «αδύναμων», ενώ εμπλέκονται άτομα που δεν έχουν φιλικές σχέσεις.

Παράγοντες που συντελούν στην ανάπτυξη της παιδικής επιθετικότητας.

Οι παράγοντες που επηρεάζουν και διαμορφώνουν τη συμπεριφορά των παιδιών διακρίνονται σε τρία επίπεδα.

α. στο επίπεδο της οικογένειας 
  • Αυταρχισμός, επιβολή αυστηρών τιμωριών 
  • Χρήση βίας για την επίλυση προβλημάτων 
  • Χαμηλές προσδοκίες για το μέλλον του παιδιού και απόρριψη 
  • Ανεκτικότητα των γονέων στη βίαιη συμπεριφορά των παιδιών 
  • Επίρριψη άδικων ευθυνών 
  • Έλλειψη θέσπισης ορίων για τα παιδιά 
  • Έλλειψη χρόνου, αλλά και διάθεσης για ουσιαστική επικοινωνία και συμμετοχή στα προβλήματα των παιδιών 
  • Χρήση ειρωνείας και προσβολών αντί διαλόγου 
  • Συναισθηματική παραμέληση 
  • Έλλειψη παροχής ασφάλειας 
  • Απρόβλεπτη συμπεριφορά των γονιών μεταξύ υπερβολικής αυστηρότητας και υπερβολικής επιείκειας 
  • Έλλειψη ηθικών αναστολών 
  • Αφαίρεση από το παιδί της ευθύνης για τον έλεγχο της δικής του ζωής  
  • Έλλειψη καθοδήγησης και επιτήρησης των παιδιών. 
β. στο επίπεδο της μικρο-κοινωνίας του σχολείου 
  • Ανταγωνιστικότητα και έλλειψη συνεργασίας στη μάθηση 
  • Έλλειψη κώδικα συμπεριφοράς και συνολικής σχολικής πολιτικής 
  • Έλλειψη ενθάρρυνσης μαθητικών πρωτοβουλιών και δημιουργικότητας στη μάθηση 
  • Απουσία δημιουργικών μαθημάτων που άπτονται των αναγκών των εφήβων 
  • Αδιαφορία ή ανοχή στη βίαιη συμπεριφορά 
  • Μειωμένο ενδιαφέρον των εκπαιδευτικών για τη συναισθηματική ζωή των παιδιών 
  • Έλλειψη συμμετοχής γονέων στη σχολική ζωή 
  • Μη συμμετοχή των μαθητών στην εκπαιδευτική διαδικασία 
  • Έλλειψη προγραμμάτων ψυχοκοινωνικής αγωγής 
  • Χαμηλό επίπεδο συνεργασίας δασκάλων και μαθητών 
  • Διαταραγμένες σχέσεις εκπαιδευτικών και διευθυντή 
  • Έλλειψη αλληλοσεβασμού ανάμεσα στους εκπαιδευτικούς 
  • Ανεπάρκεια των εκπαιδευτικών για αποτελεσματικό χειρισμό των βίαιων περιστατικών. 
Στους παράγοντες αυτούς συγκαταλέγονται και κοινωνικο-πολιτισμικοί, οι οποίοι αφορούν σε συγκεκριμένες συνθήκες λειτουργίας κάποιων σχολείων, καθώς και το περιβάλλον του σχολείου. Ενδεικτικά αναφέρονται το μέγεθος του σχολείου, αλλά και των τάξεων, η συγκρότηση σχολείου σε υποβαθμισμένη περιοχή, η αστικότητα της περιοχής, οι κακές κτιριακές εγκαταστάσεις, ο μεγάλος αριθμός μαθητών, η αναλογία μαθητών και διδασκόντων

Παρόλα αυτά θα ήταν λάθος να θεωρήσουμε την εκδήλωση επιθετικότητας στο σχολείο ως ένα ταξικό φαινόμενο που συναρτάται από την περιοχή όπου βρίσκεται το σχολείο, την οικονομική κατάσταση των οικογενειών προέλευσης των μαθητών κ.λπ καθώς το φαινόμενο υπάρχει και σε σχολεία περιοχών με ανώτερο βιωτικό επίπεδο ή ιδιωτικά. 


γ. στο επίπεδο του ευρύτερου κοινωνικού περιβάλλοντος 
  • Ραγδαία αύξηση της φτώχειας και διάσπαση του κοινωνικού ιστού στο όνομα των συμφερόντων 
  • Υψηλά επίπεδα ανεργίας 
  • Υψηλά επίπεδα εγκληματικότητας 
  • Κοινωνικές ανισότητες και άνοδος ρατσιστικών πολιτικών παρατάξεων 
  • Προβολή υπέρμετρης βίας στα ΜΜΕ 
  • Έλλειμμα στις διαπροσωπικές σχέσεις με την πολύωρη απασχόληση με ηλεκτρονικά παιχνίδια και ψηφιακά μέσα επικοινωνίας (smart-phones, tablets κ.λπ.) 
  • Κοινωνικές νόρμες με ανοχή στη βία (π.χ. χουλιγκανισμός).